به گزارش روابط عمومی آب منطقه ای لرستان ، رضا میرزایی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای لرستان که خود شخصاً وارد این چاه شده و به بررسی زمین شناسی و هیدرلوژی آن پرداختند در این باره گفتند: چاه قلعه از نوع چاههای دهانه گشاد و دستکند بوده که بوسیله مقنی و با استفاده از ابزارآلات دستی در سازند سخت کربناته سروک بطور قائم حفر گردیده است.
وی افزود : عمق چاه معادل 40 متر و 60 سانتی متر ، ابعاد دهانه 192*125سانتی متر و ابعاد چاه در قسمت انتهایی و دستکند چاه 127*108سانتی متر و سطح برخورد با آب برابر 38 متر و 20 سانتی متر است . ساختگاه چاه در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند قراردارد.
میرزایی در خصوص وضعیت زمین شناسی محل حفر چاه قلعه بیان کرد: محل حفر چاه از نظر زمین شناسی ساختمانی در زون زاگرس چین خورده و از نظر چینه شناسی در سازند سروک با لیتولوژی آهک های مارنی – رسمی تیره رنگ درز و شکاف دار به سن کرتاسه‌ی پائین قرار دارد .
میرزایی در رابطه با هیدرولوژی این چاه گفت: منشاء آب چاه قلعه فلک الافلاک ریزش های جوی است که بصورت برف و باران در سیستم های درز و شکاف، فروچاله ها و سایر اشکال کارستی به درون آهک ها نفوذ کرده و سپس از طریق مجاری کارستی به صورت جریانهای زیر سطحی وارد چاه می‌شوند .
وی ادامه داد : آبخوان سفیدکوه ، یک آبخوان کارستی توسعه یافته است که حوضه‌ی آبریز نسبتاً وسیعی دارد و سالانه حدود یکصد میلیون متر مکعب بطور طبیعی از طریق چشمه ها و سراب های متعدد تخلیه دارد .
میرزایی با اشاره به ضعف دانش زمین شناسی و آب یابی در عهد باستان، در خصوص چگونگی تعیین محل چاه قلعه اظهار داشتند: مهندسین آن زمان با استفاده از شواهد سطحی از جمله سرریز چشمه گلستان در زیر قلعه و احتمالاً وجود یک فرو چاله‌ی کارستی قیفی شکل (سینک هول) در محلی که چاه حفاری گردیده، تعیین محل را انجام داده اند.
وی تصریح کرد: شواهد حاکی از آن است که ابعاد دهانه‌ی چاه تا عمق حدود 15 متری، بطور طبیعی نسبت به بخش‌های تحتانی بزرگتر بوده و به همین خاطر دهانه آن را با استفاده از آجر و سنگ‌های لاشه ساماندهی و کوچکتر نموده‌اند.
عطا حسن پور، مدیرگنجینه آب شرکت آب منطقه ای لرستان در این مورد گفت : قبل از ساخت هر بنای تاریخی یا شکل گیری زیستگاهی کهن، نزدیکی به منابع آب سطحی یا زیرزمینی مورد توجه سازندگان یا معماران بوده است. بویژه سیستم دفاعی قلاع باستانی در تمام ادوار تاریخی از این قضیه تبعیت می‌کرده چرا که در مواقع حساس همچون محاصره قلعه‌ها یا زمان جنگ، دسترسی به آب شرب یکی از مهمترین نیازهای ساکنان دژها بوده است.
حسن پور افزود: سیستم حفر چاه در قلعه‌ها بویژه در مناطق کوهستانی به دلیل وجود صخره‌ها و زمین سنگلاخ همواره با چالش‌های خاصی همراه بوده است. چاه قلعه فلک الافلاک از جمله معدود چاههای تامین آب شرب کشور می‌باشد که به صورت دستکند در دل صخره‌های آهکی کنده شده است. این چاه در ضلع شمالی حیاط اول و قسمت صخره ای تپه فلک الافلاک حفر گردیده و در طول حیات فرهنگی قلعه آب مورد نیاز ساکنان آن را تامین می‌نموده و اکنون به عنوان یکی از جذبه‌های جانبی قلعه ، در معرض بازدید علاقمندان و گردشگران قرار دارد.
عطا حسن پور بیان داشت: این چاه برای نخستین بار است که مورد بررسی و مطالعه علمی و تحقیقاتی قرار می گیرد. این مطالعه به صورت چند جانبه و با کمک از علوم و تخصص هایی همچون باستان شناسی، زمین شناسی، هیدرولوژی و معماری انجام گرفت و اطلاعات تکمیلی و بیشتر به زودی در قالب کتابی با عنوان معرفی گنجینه لرستان ارائه خواهد شد.
مدیر گنجینه آب استان با اشاره به اینکه بررسی درون چاه در شرایطی بسیار دشوار با هوای نامناسب و رطوبت بالا حدود 4 ساعت به طول انجامید گفت: چاه قلعه از سه بخش تشکیل شده است. دهانه ورودی چاه آجر چین، بخش میانی سنگ چین و قسمت تحتانی آن که بیشترین عمق را نسبت به سایر بخشها دارد به صورت صخره‌کند یا دستکند می باشد. در هر کدام از جداره‌های ضلع شمالی و جنوبی این چاه، تعداد 75 فرورفتگی مکعبی شکل و در مجموع 150 حفره به صورت قرینه وجود دارد که جهت قرارگیری دستک های چوبی برای حفر چاه و همچنین فرود یا صعود به آن ایجاد شده اند. در بخش آجر چین چاه 8 حفره، در بخش سنگ چین 9 عدد و در بخش دستکند آن 58 حفره در یک ضلع تراشیده شده که نسبت به سایر نقب‌های دستکند در استان لرستان از فراوانی قابل ملاحظه‌ای برخوردار می‌باشند.
وی ضمن اشاره به اینکه در این بررسی جهت انجام آزمایشات از رسوبات کف و بدنه، ملاط بین سنگها، سفال و آب درون چاه نمونه برداری شد گفت: نمونه سفال به دست آمده از لابه‌لای دیواره سنگ چین چاه مربوط به دوران تاریخی و احتمالاً به قبل از دوره ساسانی متعلق می‌باشد که البته شواهد باستان شناسی به دست آمده از لایه‌نگاری‌های مختلف تپه فلک الافلاک این مطلب را تایید می کند.
حسن پور اضافه کرد: عمق دقیق آب موجود در کف چاه که با استفاده از دستگاههای عمق یاب و سطح یاب اندازه گیری شد حدود 2 متر 40 سانتی متر بود. لازم به ذکر است نتایج به دست آمده از آزمایش آب این چاه که توسط خانم دکتر شیدا برمه‌زیار انجام گرفت نشان می‌دهد، آب در کف چاه هنوز هم جریان دارد و کاملاً قابل شرب می‌باشد. میزان هدایت الکتریکی یا EC آن 549 میکروزیمنس بر سانتیمتر، میزان سختی آب PPM 220 ، مقدار باقیمانده تبخیر T.D.S برابر با 351 میلی گرم بر لیتر، قلیائیت 4 میلی اکی والان گرم بر لیتر، میزان PH 72/7 و میزان کلر موجود در آن 1/1 میلی اکی والان در لیتر است.
